Афрыканская чума свіней – хвароба, якая характарызуецца ліхаманкай, гемарагічным дыятэзам (кровазліцця на скуры), запаленчымі і некратычнымі зменамі парэнхіматозных органаў.

Прычыны. Этыялогія. Узбуджальнік афрыканскай чумы свіней ДНК-змяшчаючы вірус, выдзелены ў самастойнае сямейства. Па антыгенным складзе адрозніваюць А- і В-групы (тыпы) і адну падгрупу С віруса АЧС. У межах А-, В-груп і з падгрупы выяўлена шмат сератыпаў гэтага ўзбуджальніка. Вірус устойлівы ў шырокім дыяпазоне тэмператур і рН асяроддзя, уключаючы замарожванне, высушванне і гніенне.

Эпізааталагічныя дадзеныя. Асноўная крыніца ўзбуджальніка інфекцыі - хворыя і перахварэўшыя жывёлы, якія з'яўляюцца працяглы час (да 15 месяцаў) носьбітамі і вылучальнікамі віруса. Заражэнне адбываецца кантактным шляхам праз пашкоджаныя слізістыя абалонкі, скурныя пакровы, аліментарна, праз мясапрадукты, унутраныя органы, кроў, прадметы догляду і трансмісіўна скурнымі паразітамі і казуркамі, якія былі ў кантакце з хворымі і загінуўшымі свіннямі. Пры першасным з'яўленні смяротнасць дасягае 37% свінапагалоўя.

 

У натуральных умовах афрыканскай чумой хварэюць хатнія і дзікія свінні. Хвароба працякае ў выглядзе энзаатый і для яе характэрна стацыянарнасць, якая звязана з працяглым вірусаносьбітам у свіней, высокай устойлівасцю віруса ў знешнім асяроддзі і магчымасцю захавання яго ў арганізме грызуноў і членістаногіх.

Цячэнне і сімптомы. Працягласць інкубацыйнага перыяду ў натуральных умовах доўжыцца 5-10 дзён. Хвароба працякае звышвостра, востра, падвостра, хранічна і латэнтна. Найбольш часта назіраецца звышвострае і вострае цячэнне.

- Пры звышвострым цячэннi ў хворых жывёл тэмпература цела павышаецца да 42°С, моцна выяўленыя прыгнёт і дыхавіца і яны гінуць праз 24-72 гадзіны. Магчымы выпадкі раптоўнай смерці без выяўленых клінічных прыкмет хваробы.

- Востры працяг хваробы характарызуецца павышэннем тэмпературы цела да 40,5-42°С. Адначасова з павышэннем тэмпературы цела адзначаецца рэзкі прыгнёт жывёл, слабасць, парэз задніх канечнасцяў, часам ваніты або панос з прымешкай крыві ў фекальных масах, але часцей рэгіструюцца запор. На скуры вушэй, лыча, пуза, пахвіны і ніжняй частцы шыі з'яўляюцца чырвона-фіялетавыя плямы. Часам хвароба суправаджаецца бранхітам і пнеўманіяй. За 24-48 гадзін да смерці тэмпература зніжаецца ніжэй за норму, і жывёла, знаходзячыся ў каматозным стане, гіне.

- Падвостры працяг па сімптомах падобны з вострым, але прыкметы хваробы развіваюцца менш інтэнсіўна. Хвароба доўжыцца 15-20 дзён, а хворыя свінні звычайна гінуць.

- Хранічнае цячэнне хваробы адзначаецца ў адзінкава выжыўшых жывёл і характарызуецца перамежнай ліхаманкай, знясіленнем, адставаннем у росце, артрытамі, цендавагінітамі і перыкардытам. Гібель жывёл звычайна надыходзіць пасля ўцягвання ў інфекцыйны працэс лёгкіх. У акрыяўшых жывёл развіваецца латэнтнае цячэнне.

- Латэнтнае цячэнне хваробы не суправаджаецца выяўленымі клінічнымі прыкметамі і звычайна адзначаецца ў натуральных носьбітаў віруса, якімі з'яўляюцца дзікія бародавачнікі, лясныя і хмызняковыя свінні ў Афрыцы, і хатнія ў Іспаніі і Партугаліі.

Патолагаанатамічныя змены. У свіней загінуўшых у вострай або падвострай форме хваробы скура ў вобласці падгрудка, падсківічнай прасторы, вентральнай часткі жывата, унутранай паверхні сцёгнаў цёмна-чырвонага або барвова-фіялетавага колеру.

Пры выкрыцці адзначаюць запаўненне насавой паражніны і трахеі ружовай пеністай вадкасцю. Але найболей выяўленыя змены выяўляюць у лімфатычных вузлах. Яны павялічаны ў памеры, паверхня разрэзу мармуровая, пад іх капсулай і ў парэнхіме адзначаюць множныя кровазліцці. Часам гэтыя кровазліцці настолькі інтэнсіўныя, што лімфавузлы маюць выгляд згусткаў крыві. Селязёнка павялічана, пульпа напоўнена крывёй, краі яе закругленыя, у 15% выпадкаў выяўляюць інфаркты. Ныркі павялічаны цёмна-чырвонага колеру, з пляміста-кропкавымі кровазліццямі. Нырачная лаханка азызлая, усеяная плямістымі гемарагіямі. Лёгкія паўнакроўныя, павялічаны ў аб'ёме, шэра-чырвонага колеру, пад плеўрай выяўляюць дробнафокусныя кровазліцці і агмені катаральнай пнеўманіі. Міждолькавая злучальная тканіна моцна прасякнута серозна-фібрынозным эксудатам і выступае ў выглядзе шырокіх атос. Печань павялічана, паўнакроўная, нераўнамерна афарбаваная ў шаравата-гліністы колер. Слізістая абалонка страўнікава-кішачнага тракту счырванелая, набраклая, месцамі з кровазліццямі.

Пры хранічным цячэннi хваробы адзначаюць рэзкае павелічэнне бранхіяльных лімфавузлоў і двухбаковае паражэнне лёгкіх. Бессімптомнае цячэнне характарызуецца мармуровай афарбоўкай партальных ці бранхіяльных лімфавузлоў і ачаговай паразай лёгкіх.

 

Дыягназ. Ставіцца комплексна на падставе эпізааталагічных дадзеных, клініка-патолагаанатамічных прыкмет, вынікаў біяпроб і лабараторных даследаванняў, якія ўключаюць вылучэнне віруса і выяўленне яго антыгена (ДНК-зонд імунафлюарэсцэнтны метад, рэакцыя дыфузійнай прэцыпітацыі), а таксама выяўленні спецыфічных антыцелаў у сыроватцы крыві ў вірусе АЧС (непрамая імунафлуарэсцэнцыя, імунаферментны аналіз і сустрэчны імунаэлектрафарэз).

Дыферэнцыяльны дыягназ. Афрыканскую чуму свіней дыферэнцуюць ад класічнай. На падставе клініка-эпізааталагічных дадзеных і паталагамарфалагічных прыкмет цяжка адрозніць афрыканскую чуму ад еўрапейскай. Таму прапанавана схема лабараторнай дыферэнцыяльнай дыягностыкі гэтых хвароб, якая ўключае імунафлюарэсцэнцыю мазкоў-адбіткаў, вылучэнне вірусаў класічнай і афрыканскай чумы на культуры клетак РК - 15 і ККМС (КЛС) і наяўнасць у культуры клетак віруса афрыканскай чумы свіней рэакцый гемагглюцінацыі і імунафлуарэсцэнцыі, віруса класічнай чумы рэакцыяй імунафлуарэсцэнцыі.

Лячэнне. Не распрацавана.

Каб пазбегнуць узнікнення і распаўсюджвання афрыканскай чумы свіней неабходна выконваць наступныя меры:

- праводзіць штодзённы агляд свіней з мэтай своечасовага выяўлення магчымага захворвання жывёл;

- не скормліваць свінням харчовыя адходы і адходы, атрыманыя пасля забою свіней, вырабляць утылізацыю адходаў ва ўстаноўленых месцах;

- не набываць кармы і кармавыя дабаўкі невядомага паходжання ў неўстаноўленых гандлёвых месцах (абавязкова наяўнасць дакументаў, якія пацвярджаюць паходжанне і бяспеку кармоў, наяўнасць дазволу на гандаль і г.д.);

- не набываць жывых свіней, мяса і мясапрадукты ў неўстаноўленых гандлёвых кропках, без ветэрынарных суправаджаючых дакументаў;

- не дапускаць наведвання асабістых падворкаў староннімі асобамі;

- пастаянна весці барацьбу з грызунамі;

У выпадку ўзнікнення афрыканскай чумы на гаспадарку накладваецца каранцін. Усё свінапагалоўе ў дадзеным ачагу інфекцыі знішчаюць бяскроўным спосабам. Трупы свіней, гной, рэшткі корму, малакаштоўныя прадметы догляду спальваюць. Попел закопваюць у ямы, змешваючы яго з вапнай. Памяшканні і тэрыторыі ферм дэзінфікуюць гарачым 3%-ным растворам з'едлівага натрыю, 2%-ным растворам фармальдэгіду.