Хвароба Ньюкасла (іншыя назвы – круцёлка, псеўдачума) – гэта сур'ёзнае інфекцыйнае захворванне, якое паражае ўнутраныя органы, нервовую і дыхальную сістэмы.

Узбуджальнікам хваробы з'яўляецца параміксавірус PMV-1, які характарызуецца вялікай колькасцю непадобных адзін на аднаго штамаў. З-за гэтага захворванне прымае розныя формы, часам "маскіруючыся" пад халеру, бранхіт, птушыны грып або ларынгатрахеіт. Хваробу Ньюкасла дапаможа выявіць толькі дакладная дыягностыка. Захворванню схільныя хатнія птушкі ўсіх узростаў і парод, але часцей за ўсё хвароба Ньюкасла дыягнастуецца ў хатніх курэй. Успышкі захворвання фіксуюцца па ўсім свеце, што дастаўляе нямала праблем вялікім птушкагадоўчым гаспадаркам. Для чалавека хвароба Ньюкасла не ўяўляе небяспекі, але пасля кантакту з заражанай асобінай можа з'явіцца недамаганне, якое нагадвае пачынаючыся грып. Характэрнымі рысамі хваробы Ньюкасла ў птушак з'яўляюцца энцэфаліт (запаленне галаўнога мозгу), запаленне лёгкіх і кровазліццё ва ўнутраныя органы з прычыны іх паражэння.

Сімптомы хваробы Ньюкасла адрозніваюцца ў залежнасці ад штаму віруса і ад таго, ці была праведзена вакцынацыя птушкі. Ад заражэння да праявы першых сімптомаў праходзіць да 10 дзён.

Вострая форма - назіраецца ў невакцынаваных асобін. За 2-3 дні захворвае ўсё пагалоўе, што прыводзіць да гібелі да 100% курэй у гаспадарцы. Сімптомамі вострай формы з'яўляюцца млявасць, адмова курыцы ад корму і вады, вадкi стул, вылучэнне слізі з дзюбы. Галава птушкі апушчана ўніз.

Падвострая форма - назіраецца ў куранят, якія прайшлі вакцынацыю. Сімптомамі з'яўляюцца паразы стрававальнай, нервовай і дыхальнай сістэм.

Нервовая форма - характарызуецца парушэннем каардынацыі рухаў птушкі. Курыца ходзіць, выгінаючы і выкручваючы шыю, пастаянна паторгвае галавой. Пачынаюцца курчы, вадкі стул зялёнага колеру. З развіццём хваробы назіраецца парэз крылаў, ног, шыі.

Рэспіраторная форма - характарызуецца парушэннем дыхання. Хворая птушка часта хрыпіць і характэрна каркае. Пачынаецца гнойны кан'юктывіт. Пры рэспіраторнай форме ў большасці курэй пачынаецца асфіксія, што ў канчатковым рахунку прыводзіць да іх гібелі.

Атыповая форма - назіраецца ў вялікіх фермерскіх гаспадарках, дзе ўся птушка прайшла вакцынацыю. Характарызуецца памяншэннем яйцаноскасці і здольнасці да рэпрадуктыўнасці. Пасля вакцынацыі ў маладых асобін можа выяўляцца рэспіраторная сімптаматыка, кан'юктывіты.

Прычынай хваробы Ньюкасла з'яўляецца хворая птушка і птушка, якая носіць у арганізме ўзбуджальніка хваробы, але выглядае пры гэтым здаровай. Акрамя птушкі, пераносчыкамі захворвання таксама могуць з'яўляцца хатнія і дзікія жывёлы, грызуны і людзі. Асаблiвую небяспеку ўяўляюць кляшчы, паколькі ў іх арганізме вірус можа жыць больш 200 дзён. Інфекцыя перадаецца па паветры і, паводле даследаванняў, радыус яе распаўсюджвання часам дасягае 5 кіламетраў. Ускладняецца ўсё вялiкай колькасцю штамаў віруса, якія маюць розную патагеннасць, у выніку чаго некаторыя штамы могуць доўгі час наогул не праяўляць сябе. Ад адной курыцы да іншай хвароба Ньюкасла можа перадавацца наступнымі шляхамі:

- па паветры, у тым ліку, з дапамогай вентылятараў у птушніку, якія разносяць паражонае паветра па ўсім памяшканні;

- праз заражаныя корм для курэй і ваду;

- праз неапрацаваныя подсцілкі, пёры, пух;

- праз кантакт здаровай і хворай птушкі;

- праз біялагічныя выдзяленні арганізма хворай птушкі;

- праз адзенне, абутак і інвентар чалавека, які кантактаваў з хворымі птушкамі;

- праз транспартныя сродкі, якія пабылі ў месцах, дзе знаходзіцца хворая птушка.

Нярэдка ўзбуджальнік хваробы перадаецца ад хворых асобін куранятам са знесеных імі яек.

Нягледзячы на тое, што хвароба Ньюкасла вядомая ветэрынарам не першы год, лячэнні для яе не распрацавана. Лячэнне лічыцца небяспечным і немэтазгодным, паколькі хвароба вельмі заразная і лёгка перакідваецца на здаровае пагалоўе. Хворыя асобіны забіваюцца, а здаровыя вакцынуюцца ў абавязковым парадку.

Каб прадухіліць успышку хваробы Ньюкасла, варта выконваць шэраг правілаў. Памяшканне, дзе знаходзяцца куры, павінна перыядычна старанна дэзінфікавацца. З інфекцыяй добра спраўляецца ўльтрафіялет, таму рэкамендуецца ўсталяваць у птушніку спецыяльныя лямпы. Каб мінімізаваць верагоднасць захворвання, рэкамендуецца своечасова ажыццяўляць прафілактычную вакцынацыю.